Wysokiej jakości maszyny produkcyjne i kompetentni pracownicy są niezbędni, by realizować procesy produkcyjne. To jednak nie wystarczy – konieczne jest także zapewnienie optymalnych warunków do pracy. Oświetlenie hali produkcyjnej to jeden z kluczowych czynników, które wpływają nie tylko na komfort, ale także na bezpieczeństwo i efektywność. Jak zadbać, by hala była właściwie oświetlona? Jakie lampy przemysłowe zastosować? Co na ten temat mówią normy? Sprawdź najważniejsze informacje na ten temat!
Oświetlenie hal przemysłowych: naturalne czy sztuczne?
Odpowiedź na to pytanie jest prosta – kwestię dostępu do naturalnego światła w hali przemysłowej regulują przepisy. Jeśli pracownicy przebywają w hali dłużej niż przez 4 godziny w ciągu dnia, należy im zapewnić dostęp do światła słonecznego.
Przepisy mówią także o tym, jakie powinny być proporcje powierzchni okien do powierzchni podłogi. Jest to 1:8 – trzeba jednak pamiętać, że zarówno takie, jak i bardziej korzystne proporcje mogą nie wystarczyć, by zapewnić komfort pracy i chronić wzrok pracowników. Naturalne światło może padać pod różnym kątem, problemem jest także jego mała ilość w pochmurne dni. Oznacza to, że niemal zawsze musi być uzupełnione przez sztuczne oświetlenie w postaci lamp przemysłowych.
Doświetlenie naturalne hali: okna czy świetliki?
Miejsce pracy może być doświetlane z góry, za pomocą okien dachowych – świetlików lub za pomocą okien umieszczonych na ścianach. Zarówno jedno, jak i drugie rozwiązanie zapewnia dostęp pewnej ilości światła dziennego do pomieszczeń. W każdym przypadku odbywa się to jednak na różne sposoby.
W hali produkcyjnej, w której znajdują się świetliki w dachu, najlepiej doświetlona będzie centralna część pomieszczenia. Tam, gdzie źródłem naturalnego światła są okna ścienne, najlepsze warunki będą panowały w bocznych częściach hali – jej środek może być wówczas słabo doświetlony.
To, w jakim miejscu powinno znajdować się naturalne źródło światła, zależy od lokalizacji stanowisk pracy. Jeśli maszyny produkcyjne czy stanowiska dla pracowników znajdują się pośrodku pomieszczenia, lepiej sprawdzą się świetliki. W miejscu pracy przy ścianach najlepszym rozwiązaniem będą okna ścienne umieszczone liniowo.
Oświetlenie w halach produkcyjnych a obowiązujące normy
Hale produkcyjne rządzą się swoimi prawami, jeśli chodzi o projektowanie oświetlenia. Tę kwestię ściśle regulują następujące akty prawne i dokumenty:
- Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie ogólnych przepisów BHP;
- Norma PN-EN 12464-1:2012 Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy. Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach;
- Norma PN-EN 12665:2008 Światło i oświetlenie – Podstawowe terminy oraz kryteria określania wymagań dotyczących oświetlenia.
Można znaleźć w nich następujące informacje:
- Wymagane natężenie światła – jest ono różne dla różnych stanowisk pracy. Przykładowo dla pracy projektowej wykonywanej na komputerze jest to 500 lx, dla prac montażowych 200-750 lx, a dla prac związanych z mechaniką precyzyjną 1000 lx.
- Równomierność oświetlenia – czyli wskaźnik pokazujący średnią i najmniejszą wartość natężenia światła na danym stanowisku pracy. W miejscach stałej pracy powinien on wynosić 0,65 – w praktyce oznacza to, że w takich przestrzeniach światło powinno rozchodzić się równomiernie.
- Odpowiedni współczynnik oddawania barw – to wartość podawana w liczbach od 0 do 100. Jest to porównanie poziomu oddawania kolorów przez światło sztuczne w stosunku do światła naturalnego.
Przy doborze źródła światła do hali produkcyjnej warto zwrócić także uwagę na temperaturę barwową, poziom olśnienia (ważny w miejscach, gdzie pracownicy są zmuszeni często patrzeć w kierunku źródła światła), luminescencję świetlną (rozproszenie światła przez powierzchnie nieświecące). Znaczenie ma również solidność wykonania żarówek – będą o niej świadczyły m.in. niezbędne certyfikaty.
Jakie oprawy oświetleniowe zastosować w hali produkcyjnej?
Projektanci najczęściej stosują następujące rodzaje oświetlenia hali przemysłowej:
- oświetlenie przemysłowe liniowe – w formie długich opraw, w których dawniej umieszczano tradycyjne świetlówki, a obecnie – świetlówki LED;
- lampy typu high bay – nowoczesny odpowiednik lamp kubełkowych, również w energooszczędnej wersji LED.
Jaki rodzaj oświetlenia zastosować w danym pomieszczeniu? Oświetlenie liniowe najlepiej sprawdza się w przypadku dłuższych ciągów komunikacyjnych, pomieszczeń o dużej powierzchni, które muszą być oświetlone równomiernie. Tego typu lampy mają szeroki kąt świecenia, dzięki czemu światło trafia do niemal wszystkich miejsc w pomieszczeniach. Oświetlenie liniowe najczęściej stosuje się w magazynach niskiego składowania, halach produkcyjnych, warsztatach, a także w ciągach komunikacyjnych np. w budynkach biurowych.
Lampy high bay mają nieco inne zastosowanie. Ze względu na mniejszy kąt padania światła najlepiej nadają się do oświetlania stanowisk pracy. Takie oświetlenie często wykorzystuje się również w magazynach wysokiego składowania – lampy high bay mają masywny radiator i specjalny rodzaj soczewki, dzięki którym światło dobrze rozprzestrzenia się w tego typu obiektach.
Jak widać, rodzaj oświetlenia przemysłowego ma duże znaczenie. Lampy liniowe i high bay pełnią różne funkcje. Bardzo często dobrze sprawdza się połączenie ich w ramach jednego obiektu – np. wykorzystanie oświetlenia liniowego w ciągach komunikacyjnych i lamp high bay nad stanowiskami dla pracowników.
Czy lampy przemysłowe LED to dobre rozwiązanie?
Oświetlenie hali powinno spełniać normy, ale nie należy zapominać także o kwestiach związanych z energooszczędnością. Ten wymóg z powodzeniem spełniają LED-owe źródła światła. Stosuje się je w każdych warunkach, a coraz częściej – również tych przemysłowych.
Popularność żarówek i świetlówek LED ma swoje uzasadnienie. Oświetlenie LED hali produkcyjnej jest:
- energooszczędne – takie żarówki zużywają nawet o 90% mniej prądu od tradycyjnych źródeł światła, co w skali całego zakładu przekłada się na duże oszczędności oraz daje możliwość pełnej regulacji natężenia światła;
- gotowe do ciągłego działania – oferowane na rynku źródła światła LED charakteryzują się długą żywotnością, mogą świecić nawet kilkadziesiąt tysięcy godzin bez przerwy;
- komfortowe dla oczu – żarówki LED są dostępne w wielu wersjach, mogą emitować światło o różnym natężeniu i temperaturze barwowej;
- przystosowane do warunków przemysłowych – specjalne rodzaje świetlówek i żarówek LED są odporne na wilgoć, zapylenie, wysokie temperatury – mogą działać niezawodnie w każdych warunkach.
Błędy w projektowaniu oświetlenia, których lepiej unikać
Nieprawidłowe zaprojektowanie oświetlenia ma bardzo duże znaczenie dla funkcjonalności i bezpieczeństwa obiektu. Takie błędy trudno naprawić – projektowanie punktów świetlnych odbywa się na stosunkowo wczesnym etapie budowy hali lub magazynu. Czego unikać podczas planowania oświetlenia hal produkcyjnych?
- Zbyt małej liczby źródeł światła – w takim przypadku niektóre miejsca w pomieszczeniach mogą być zbyt słabo doświetlone. Mała liczba punktów świetlnych nie jest sposobem na oszczędności, ale zagrożeniem dla bezpieczeństwa.
- Zbyt mała liczba obwodów – użytkownicy hali powinni mieć możliwość włączania i wyłączania wybranych źródeł światła. Jeśli wszystkie zostaną podłączone do jednego obwodu, nie będzie to możliwe. Wówczas trzeba się liczyć z wyższymi rachunkami za energię elektryczną.
- Wybór nieodpowiednich opraw oświetleniowych, np. oświetlenia liniowego zamiast high bay i odwrotnie – chodzi tu przede wszystkim o kąt padania światła. Warto się zastanowić, czy na danym stanowisku pracy lepiej sprawdzi się oświetlenie punktowe, czy emitujące światło o szerokim kącie padania.
- Nieodpowiednio dobrane źródło światła – zbyt mocne lub zbyt słabe żarówki, niekomfortowa dla oczu barwa światła.
Korzyści z odpowiedniego oświetlenia hali przemysłowej
Doskonałe oświetlenie hali przemysłowej? To nie tylko takie, dzięki któremu spełnisz normy i unikniesz kar w razie kontroli. Zalet racjonalnego projektowania i wykorzystywania energooszczędnych rozwiązań w miejsce tradycyjnych źródeł światła jest znacznie więcej:
- niższe koszty eksploatacyjne – energooszczędność to klucz do długofalowych oszczędności dla Twojego zakładu;
- wygoda – ze względu na to, że żarówki LED wyróżniają się długą żywotnością, nie trzeba ich często wymieniać – mogą służyć pracownikom przez kilka lat, nawet przy intensywnym użytkowaniu;
- wysoka jakość produkcji – odpowiedni współczynnik oddawania światła, barwa i natężenie pozwalają pracownikom zauważyć błędy i nieprawidłowości, dzięki temu możesz uniknąć usterek lub wypuszczania na rynek wybrakowanych produktów;
- światło o optymalnym natężeniu i barwie pozytywnie wpływa na samopoczucie pracowników, a także na stan ich wzroku – dzięki temu mogą lepiej wykonywać swoją pracę, popełniać mniej błędów i unikać zmęczenia – w dłuższej perspektywie może się to przełożyć np. na mniejszą liczbę zwolnień lekarskich.
Komu powierzyć projektowanie oświetlenia w hali produkcyjnej?
Nawet jeśli znasz podstawowe zasady projektowania oświetlenia w obiektach przemysłowych oraz obowiązujące przepisy, nie oznacza to, że poradzisz sobie samodzielnie z opracowaniem takiego projektu. Takie zadanie najlepiej powierzyć specjalistom.
Warto pamiętać, że o optymalne doświetlenie stanowisk pracy można zadbać już na etapie projektowania obiektu. Firmy wykonujące projekty hal produkcyjno-magazynowych wiedzą, jak rozplanować okna i świetliki w budynku, by naturalne światło było dostępne w pomieszczeniach przez jak najdłuższą część dnia. Pomagają również w takim rozplanowaniu źródeł światła, by zapewniały jak największą efektywność świecenia przy jak najmniejszym zużyciu prądu.
Inwestycja we współpracę z wykonawcą obiektu produkcyjno-magazynowego się opłaca – dzięki temu nie tylko zadbasz o spełnienie obowiązujących norm, ale również o komfort dla pracowników i jak najniższe koszty eksploatacyjne w zakładzie.